Over het project II
Gijs Frieling, directeur W139, over 'Ontferm u'
Het project 'Ontferm u' is een onderdeel van het 'Requiem bij voorbaat' van Elena Beelaerts. Dit onderdeel is 'geadopteerd' door W139.
’Kunst is het overwinnen van angst‘
- Philip Guston
Museumnacht
De museumnacht opent met een besloten bezichtiging van de diamanten schedel. Het is een occult beeld met een magische werking: de triomf van de dood voorgesteld als ideaal. De welvaarts-mens, die zich zonder voorbehoud identificeert met zijn sterfelijke lichaam, vindt in het aanschouwen van deze sculptuur zijn leidende visioen. Na deze séance vertrekt een wandelende tentoonstelling met draagbare kunst en muziek van de spiegelgracht naar W139.
Het idee
Toen Elena Beelaerts in oktober 2007 met het idee van een kunstprocessie kwam waren we heel enthousiast. We spraken af om het eind oktober 2008 te gaan doen. Groot was de consternatie toen Anna Tilroe in maart van dit jaar aankondigde dat Sonsbeek in juli met een optocht van kunstwerken zou openen. We dachten: afzeggen? vervroegen?... uiteindelijk besloten we door te gaan vanuit de overtuiging dat het in de kunst niet om nieuwe ideeen gaat maar om hoe je iets doet en dat je het doet.
Het zichtbare, het onzichtbare: Geheim
Kunst is een openbaar geheim. Er is iets te zien en daar is weer iets ìn te zien. Volgens sommige kunstenaars is alleen het zichtbare relevant: er zou niets buiten materiaal, vorm en kleur bestaan. Volgens anderen gaat het om ideeen en is de uitvoering, het zichtbare; materiele deel, niet relevant. Maar uiteindelijk is er altijd iets te zien en ook iets wat je al dan niet daarin kunt zien. Of, om het scherper te zeggen: iets dat sommigen zien en anderen niet. Niet ten onrechte wordt de kunstwereld daarom soms als een samenzwering gezien, als een genootschap dat geheimen deelt. Verschillende mensen (onder andere Rudi Fuchs en Gerhard Richter) hebben betoogd dat Kunst de plaats van Religie heeft ingenomen. Dat heeft te maken met deze dubbele natuur van de Kunst: het zichtbaar gemaakte en dat wat daarin verborgen blijft.
Je blootgeven; delen: een processie
Een processie is een rituele optocht waarin symbolen worden meegedragen. De symbolische objecten hebben een vaste plaats in een tempel of kerk en in een liturgie. Gedurende een processie wordt deze plaats tijdelijk verlaten. De meeste mensen kennen de volgende ervaring: af en toe dringt iemand (een geliefde, een toekomstige werkgever tijdens een solicitatiegesprek) er op aan dat je uitspreekt wat je ten diepste gelooft of beweegt. Je kan dan ervaren hoezeer bepaalde centrale gedachten een onwrikbare plaats in je hebben en hoe die op zo’n moment moeten worden afgestoft om openbaar gemaakt te kunnen worden. Je probeert ze zo helder mogelijk uit te spreken en daarna mogen ze hun vertrouwde plaats in jezelf weer innemen. Als het goed is zijn deze idealen hetzelfde gebleven en toch ook krachtiger geworden. Ook hoop je dat er iets van achterblijft in degene aan wie je je hebt blootgegeven. Het is het principe van de processie in het klein. Er is moed en intimiteit voor nodig.
Het grote geheel: Requiem Bij Voorbaat
'Ontferm U' is het eerste deel van een 'Requiem bij voorbaat', een idee van Elena Beelaerts. 'Ontferm U' wordt uitgevoerd door een steeds groter wordende groep mensen. 'Ontferm U', of 'Eleison' zoals de oorspronkelijke term uit het Requiem luidt, is een smeekbede, een dringend verzoek om iets – een verlies, een weten, een inhoud – niet alleen te hoeven dragen.
Gijs Frieling, directeur W139